سینمای نو > سرویس تئاتر 

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی " سینمای نو " ، رضا آشفته منتقد و پژوهشگر با اشاره به متن های تمثیلی و استعاری همچون نمایشنامه های عزاداران بیل ، چوب به دست های ورزیل، دیکته و زاویه از غلامحسین ساعدی به حکومت شاه می تازد و مزرعه حیوانات و 1984 از جورج اورول که بر اتحاد جماهیر شوروی کمونیستی می تازد، در آثار این دو نویسنده استعاره و تمثیل معلوم است که نسبت به چه نوع سیاستی زاویه گرفته اند، گفت که در این نمایش این زاویه کاملا مشخص نیست و این مساله مندی مشخص نیست چرا و به کدامین تفکر سیاسی است و همین خود نکتۀ بازدارنده ای برای درک و تاثیر مطلوب تر.

این منتقد اما زبان و زیبایی شناسی اجرا را قابل تامل دانست به ویژه در طراحی صحنه که به شکل مینی مالیستی در یک فضای سفید چندین مکان را در هم می تند و در واقع در این سفیدی فضایی با تنالیته های تیره و خاکستری را نمایان می کند که به نوعی پژواکی از روابط حاکم بر فضاست و این خود دلالت بر نکته سنجی رضا کرمی زاده می کند با یک نگاه موجز و مختصر فضای مورد نظرش را بر مخاطب معلوم می سازد. از منظر این منتقد همچنین بازیگری از عناصر کارآمدی است که در آن بازیگران همگی به انسجام و یکدستی قابل ملاحظه ای دست یافته اند بی آنکه ما بتوانیم یکی از آنها را به عنوان بازیگر بهتر از میان جمع جدا کنیم و این خود دلالت بر یک هدایت درست می کند که بنابر تعریف و دستور کارگردان همه بازیگران نه بنابر احساسات برجسته و درشت بلکه با کمترین احساس ممکن و در اتکای بر رفتارهای موجز و مینی مالیستی خود را افشا کنند اما در متن چون پایان بسته است و همه می میرند نمی توان تعریف یک متن مینیمالیستی را به طور کامل در متن رضا گشتاسب پیدا کرد بلکه این متن هم مانند دیگر متون این نویسندۀ یاسوجی در فضای رئالیسم جادویی تعریف پذیر است و ما را علاوه بر یک واقعیت در بستر اتفاقات و کابوس های نامنتظر و متافیزیکانه قرار خواهد داد. اما در نهایت بین این جهان واقعی و آن جریان فراواقع یک توازن و ترازی برای همگن شدن مسائل یافت نمی شود و مخاطب در بلاتکلیفی این یا آن باقی می ماند.

هومن نجفیان، منتقد با خوانش این بخش از متن رضا گشتاسب:

«اولی: این جا همیشه از این امکان ها پیش میاد.

دومی: گند همه امکان ها بزنن (ص 80» گفت:در نمایشنامه رضا گشتاسب ناممکن وجود ندارد و هر رویدادی به فاجعه ای می انجامد.در این اثر خانه می تواند خانه نباشد و پدر می تواند دیگر پدر نباشد.

علت این واژگونی آن است که نهاد قدرت نمی گذارد حقیقت پدیدار شود.

واین واژگونی به بیگانگی انسان در جهان می انجامد.

این بیگانگی ماهیت درام گشتاسب است.اما در کارگردانی نمایش ما شاهد یک نقصان هستیم . کارگردان برای پدید آوردن ریتم و اتمسفر دراماتیک متاسفانه مقدمه درام گشتاسب را حذف می کند و در نتیجه تماشاگر با نمایش بیگانه می شود.»

هومن نجفیان در بخشی دیگر از سخنان خود با توجه به برداشت رضا کرمی زاده از متن رضا گشتاسب به دوگانه شدن اجرا اشاره کرد که از ابتدا ما با یک متن بکتی همراه می شویم که در ادامه و یک سوم نهایی اجرا این زبان و بیان حالت انقلابی و برشتی به خود می گیرد که چندان سنخیتی با آن شروع و میانه نخواهد داشت. بنابراین باید تکلیف کارگردان با اجرایش مشخص باشد و اگر قرار است که اتفاقی خلاف آمد متن اجرا شود باید در ابتدا از نویسنده بخواهد که این تغییرات را در متن به وجود بیاورد و مثل کاشت، داشت و برداشت می ماند و چون این تغییرات در متن اعمال نشده و کاشتی صورت نمی گیرد پس برداشتی هم در زمان تغییرات به ثمر نمی رسد.

رضا کرمی‌زاده در این نشست، ابتدا مختصرا از رابطه‌ خود با رضا گستاسب، نویسنده‌ اسب‌های انباری و گذشته و مسیری که خود و گروه خود در این سال‌ها طی کردند و فراز و نشیب کارنامه‌ کاری خود و چند و چون سیر هنری‌اش صحبت کرد.

در ادامه کرمی‌زاده در توضیح تفاوت و اختلافات موجود در متن و اجرا این نکته را متذکر شد که داستان رضا گشتاسب در جهت توصیف یک نظام کمونیستی برآمده‌ بود، قشر توده و کارگری که توسط یک سیستم احاطه می‌شوند و... و من برای اجرای خود نظام سرمایه‌داری، سیاسی و کمونیستی را با یکدیگر ترکیب کردم و فاصله‌ اندک طبقات اجتماعی را که نویسنده برای جامعه خود در نظر گرفته ‌بود، افزایش دادم و با نشان دادن خانواده‌هایی که نظام سیاسی با قواعد خاص خود به درون آنها ورود کرده و تاثیرات بارز خود به آن تحمیل می‌کند، قدرت سرمایه و آن نظام والا را به نمایش بگذارم.

در بحث راجع به طراحی صحنه و عناصر آن نیز کارگردان بیان کرد که توجه به جهان تماما سیاه و سفید و تنها دارای دو مؤلفه‌ی رنگی، نان و رژ لب، از جزئیات حائز اهمیت برای او بوده. عناصری که به عقیده‌ی او تمام مناسبات و اتفاقات جهان حول محور همین دو مؤلفه می‌گردد امیدوار است به قدری که مطلوب اوست، نگاه و فکر مخاطب را درگیر خود کند. در ادامه کرمی‌زاده بیان می‌کند که از طرفی کلیت صحنه را خانه‌ای (مرتبه‌ای پس از سیستم و دولت) می‌دیده که هیچ دری ندارد و افرادی در سیستم‌ها را مد نظر قرار می‌دهد که گویی در خانه‌شان "در" وجود ندارد و عبور و مرور آن از پنجره‌ها است. امکانات به آن خانه وارد می‌شود اما شاید زیست اعضای آن به راحتی دیگر افراد جامعه نباشد صرفا محل عبور آن امکانات و زیست روزمره و زنده ماندن اعضای آن باشد.

دوشنبه های نقد تئاتر از سوی کانون ملی منتقدان تئاتر ایران از این پس دوشنبه ها به نقد و بررسی برخی از آثار شاخص خواهد پرداخت که پیشینه این نشست به یک دهه اخیر برمی گردد که به دلیل بیماری کرونا از اسفند 1398 این نشست ها تعطیل شده بود.