سینمای نو> سرویس فیلم کوتاه و مستند
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی "سینمای نو" ، در ابتدای این جلسه که مصطفی شیری از اعضای انجمن کارگردانان سینمای مستند اجرای آن را برعهده داشت محمدرضا فرطوسی گفت: «خوش‌حالم که فیلم «ایران؛ جنوب غربی» ده سال پس از تولید، هنوز ارزش تماشا کردن دارد و همین که بعد از مدت‌ها دوباره به نمایش گذاشته شده این نکته را ثابت می‌کند.»
وی گفت: «البته وجه ناراحت کننده ماجرا این‌جاست که متاسفانه نمایش این فیلم‌ها چندان تاثیرگذار نیست و بخش عمده‌ای از این مشکل به وضعیت توزیع و نمایش پراکنده این فیلم‌ها برمی‌گردد که باعث می‌شود تقریباً کم‌تر کسی آن‌ها را ببیند.»
فرطوسی که در فیلم خود به وضعیت بحرانی هورالعظیم در استان خوزستان پرداخته هم‌چنین گفت: «به عنوان کسی که در جنوب کشور زاده شده احساس می‌کردم موقعیت دردناک هورالعظیم و خشک شدن تدریجی آن موضوعی جدی است اما نکته این‌جاست که متاسفانه به دلیل شرایط خاصی که وجود داشت حتی در استان خوزستان نیز خیلی‌ها از وضعیت بحرانی هورالعظیم خبر نداشتند.»
وی افزود: «خوش‌بختانه در سال‌های اخیر و به لطف شبکه‌های اجتماعی فضایی ایجاد شده که دست‌کم درباره این مسائل می‌توان اطلاع‌رسانی کرد و حرف خود را زد.»
فرطوسی گفت: «زمانی که «ایران؛ جنوب غربی» ساخته شد خیلی‌ها به من و همکارانم خرده گرفتند که چرا منشاء ریزگردهای جنوب کشور را خشک شدن تدریجی هورالعظیم عنوان کرده‌ایم؛ و این در حالی بود که آن‌ها معتقد بودند که ریزگردها از طرف برخی کشورهای عربی نظیر عربستان سعودی به سوی ایران می‌آید.»
وی سپس با اشاره به این که مرحله تحقیق، پژوهش و عکاسی این فیلم حدود پنج سال پیش از آغاز تصویربرداری آن انجام شده گفت: «متاسفانه هیچ کاری برای مردم ساکن در منطقه هورالعظیم انجام نشد و به همین دلیل اکثر کسانی که در فیلم حضور دارند به دلیل کم‌آبی و مشکلات معیشتی به حاشیه شهر اهواز مهاجرت کرده‌اند.»
فرطوسی هم‌چنین درباره دلیل طولانی شدن تولید فیلم خود گفت: «یکی از دلایل آن نبودِ اطلاعات و منابع فارسی در این‌باره بود. به گونه‌ای که حتی در ویکی‌پدیا هم نمی‌شد هیچ اطلاعاتی درباره آن پیدا کرد. تنها اطلاعاتی که تازه آن‌هم به واسطه برخی دوستانم پیدا کردم چند کتاب به زبان انگلیسی بود که البته بخش عمده‌ای از آن نیز درباره قسمت‌های هورالعظیم در کشور عراق نوشته شده بود.»
وی گفت: «در زمان حکومت صدام‌حسین بسیاری از مخالفان او از ترس دستگیری به نیزارهای منطقه هورالعظیم پناه برده بودند و همین باعث شده بود تا به دستور صدام، این منطقه آبگیری شود. اما بعد از سقوط او وزارتخانه‌ای به نام «وزاتخانه تالاب‌ها» راه‌اندازی شد که به کمک تعدادی از سازمان‌های بین‌المللی، بخش عراقی هورالعظیم را احیا کردند.»
فرطوسی سپس گفت: «همان سال‌ها بخش محیط زیست سازمان ملل در یک گزارش دویست و هفتاد صفحه‌ای به دولت وقت ایران و سازمان محیط زیست با اشاره به مشکلات برخی سدها و حضور احتمالی ریزگردها در این منطقه اخطار داد که عظیم‌ترین فاجعه تاریخ بشریت، این منطقه را تهدید می‌کند. در حالی که تقریباً بیست سال پس از ابلاغ این اخطار می‌توان گفت هیچ کاری برای نجات این منطقه انجام نشده است.»
وی افزود: «نمی‌خواستم یک فیلم علمی درباره این منطقه بسازم. بیش‌تر می‌خواستم حس زندگی آخرین ساکنان باقی‌مانده در این منطقه را به نمایش بگذارم که زندگی‌شان به حیات تالاب هورالعظیم وصل بود و احساس می‌کردم برای کمک به آن‌ها باید کاری کرد.»
فرطوسی در ادامه جلسه و در پاسخ به پرسشی درباره ضرباهنگ تدوین فیلم گفت: «با همکاری تدوین‌گر سعی کردیم بین اطلاعات ضروری فیلم و وضعیت فعلی هور توازن ایجاد کنیم. اما نکته این بود که معمولاً از گفتار متن استفاده نمی‌کنم و همین، کار را کمی سخت کرده بود.»
وی گفت: «در «ایران؛ جنوب غربی» چندان دنبال غُر زدن و پرداختن به مشکلات نبودیم. بیش‌تر سعی کردیم وضعیت خانواده‌ای را به نمایش بگذاریم که با بودن در آن منطقه مشکل نداشته باشند.»
فرطوسی «تاکید نکردن بر دلیل حضور دکل‌های نگهبانی در این منطقه» را «پرهیز از مستقیم‌گویی» و «یکی از استراتژی‌های این فیلم برای تاثیرگذاری بیش‌تر» عنوان کرد و افزود: «بیش‌تر دلم می‌خواست جنبه‌های جذاب زندگی آدم‌های منطقه هور را نشان بدهم. مثل لحظه‌ای که یکی از بچه‌ها سرشیرِ روی در قابلمه را با لذت می‌خورد؛ و به این ترتیب عصاره لذت بردن از زندگی را به نمایش می‌گذارد.»
وی گفت: «حدود یک دهه پیش، مستندهای محیط زیستی بیش‌تر شاعرانه و معصومانه بودند تا هشداردهنده. اما این بحث‌ها در گذرِ زمان به یکی از گفتمان‌های اصلی جنوب و جنوب غربی کشور تبدیل شده است. چنان که این روزها با وجود حجم بسیار زیاد آب و سیلاب‌هایی که در این مناطق جریان دارد، هم‌چنان ریزگردها باعث تعطیلی مدارس می‌شوند.»
محمدرضا فرطوسی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «اخطارها کاملاً جدی است اما در مجموع امیدوارم پیش‌بینی بخش محیط زیست سازمان ملل به تحقق نرسد و خطر نابودی که به تعبیر آن‌ها تمام منطقه خوزستان و جنوب ایران را تهدید می‌کند عملی نشود.»
این مستندساز هم‌چنین در پاسخ به پرسشی درباره محدودیت‌های تولید این فیلم گفت: «یکی از محدودیت‌های تولید «ایران؛ جنوب غربی» این بود که اجازه نداشتیم از تاسیسات نفتی این منطقه تصویربرداری کنیم. با این وجود ارتش خیلی لطف و همکاری کرد که برای ضبط همین بخش‌ها هم مجوز لازم را صادر کرد.»
وی سپس با اشاره به ایجاد برخی تغییرات در طبیعت این منطقه که به گفته او اغلب در زمان جنگ و توسط عوامل انسانی انجام شده گفت: «طبیعت، جغرافیا، آب و موجودات زنده، عناصری هستند که مرز نمی‌شناسند و در منطقه هورالعظیم بین ایران و عراق مشترک هستند. در حقیقت، مشکل از جایی آغاز شد که تصمیم گرفتیم این بخش‌ها را از هم جدا کنیم و با زدن داکت‌های مختلف، به هر دو بخش تالاب مورد بحث آسیب زدیم.»
فرطوسی گفت: «به عبارتی دیگر ما با انجام این کار، خود را از دجله و فرات به عنوان دو منبع اصلی تغذیه هورالعظیم محروم کرده‌ایم و در کم‌تر از بیست سال، زیست‌بوم پنج‌هزار ساله این منطقه را به مرز نابودی کشانده‌ایم.»
وی سپس درباره وضعیت فعلی منطقه هورالعظیم پس از وقوع سیلاب گفت: «در حال حاضر به دلیل حضور یک منشاء واحد می‌توان هم خشکسالی و هم سیلاب را در این منطقه دید و مردمی که در سال‌های گذشته با کم‌آبی برای آبیاری درخت‌ها و مزارع کشاورزی روبه‌رو بوده‌اند اینک با حجم آب بسیار زیادی روبه‌رو هستند که به دلیل بسته بودن مسیر، هم‌چنان فروکش نکرده است.»
فرطوسی افزود: «متاسفانه ظاهراً سرنوشت مردم این منطقه با وضعیت نگران‌کننده تالاب هورالعظیم گره خورده است. در چنین وضعیتی یکی از نخستین بخش‌هایی که توسط سیلاب‌های اخیر به نابودی کشانده شد مناطقی در حاشیه برخی شهرهای بزرگ استان خوزستان بود که پیش از این، تعدادی از ساکنان هور در آن ساکن شده بودند.»
وی در بخش دیگری از این نشست پرسش و پاسخ گفت: «بحرانی که هورالعظیم با آن روبه‌رو است به وضعیت بسیار پیچیده‌ای رسیده که برطرف کردن آن نیز بسیار دشوار و سخت است. به عنوان مثال شاید اگر تاسیسات نفتی در بخش‌های خشک این منطقه راه‌اندازی شده بود بسیاری از موانعی که امروز بر سر راه تخلیه آب وجود دارد به‌راحتی قابل برطرف شدن بود؛ و این در حالی است که جدا از تهدید زمین‌های کشاورزی، امکان ورود نفت به داخل آب هم خطر‌های زندگی در این منطقه را بیش‌تر و پررنگ‌تر کرده است.»
فرطوسی سپس با اشاره به حجم گسترده روستاهایی که در این منطقه زیر آب رفته و تعداد چشم‌گیر روستاییانی که به همین دلیل آواره شده‌اند گفت: «به تعبیری می‌توان گفت این بحران در یک قرن اخیر در خوزستان سابقه نداشته است. بحرانی که شاید بتوان گفت معضلات آن حتی از جنگ هشت ساله ایران و عراق هم شدیدتر و بدتر است.»
وی در بخش پایانی این جلسه، مشکل به وجود آمده را ناشی از «باز تعریف کردن مساحت منطقه هورالعظیم» و «در نظر گرفتن آن به بخشی کوچک‌تر از ابعاد واقعی» دانست و افزود: «زمانی که «ایران؛ جنوب غربی» آماده نمایش شد کمیسیون محیط زیست سازمان ملل این فیلم را برای کارشناسانی که در آن منطقه کار کرده و همان سال‌ها برای سازمان محیط زیست ایران نامه نوشته بودند به نمایش گذاشت. همین نکته باعث شد آن‌ها نامه دیگری نوشته و به مسئولان دولت وقت در این‌باره هشدار دهند. اما متاسفانه این هشدارها چندان جدی گرفته نشد و امروز می‌توان گفت تقریباً همه دولت‌ها در وقوع اتفاقی که امروز برای هورالعظیم رخ داده مشارکت داشته‌اند.»
محمدرضا فرطوسی هم‌چنین گفت: «ما به عنوان مستندساز توقع داریم شاخک‌های احساسی مسئولان را تحریک کنیم و مشکلات را با آن‌ها در میان بگذاریم. این در حالی است که نمایش این‌گونه فیلم‌ها در جشنواره‌های خارجی، با اتهام‌هایی نظیر جلب نظر بیگانگان روبه‌رو است و متاسفانه در داخل کشور هم اغلب مورد بی‌مهری و سکوت قرار می‌گیرد.»
وی گفت: «یک مستندساز قاعدتاً باید خوش‌حال باشد که فیلم‌اش پس از سال‌ها دوباره مورد توجه قرار گرفته و به نمایش گذاشته می‌شود اما واقعیت این است که من چندان در این‌باره خوش‌حال نیستم و دلم نمی‌خواهد کسی این فیلم را ببیند و به آن رجوع کند.»
فرطوسی با اشاره به تاثیرگذار نبودن این‌گونه فیلم‌ها در نحوه اصلاح و برخورد با مشکلات محیط زیست و منابع طبیعی گفت: «متاسفانه در این فیلم، تصویرهای غم‌انگیزی از نابود شدن تدریجی هور وجود دارد که تکرار و تماشای دوباره آن‌ها اصلاً افتخارآمیز نیست.»
چاپ 
ارسال به دوست
