سینمای نو > سرویس سینما    

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی " سینمای نو " و به نقل از ستاد خبری سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر، کارگاه فیلمنامه نویسی «از ایده تا پیش فرض با حضور سعید عقیقی برای هنرجویان «دارالفنون» سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در سالن شماره 3 سینما فلسطین برگزار شد.

شادمهر راستین فیلمنامه نویس و مدیر باشگاه جشنواره در آغاز این کارگاه به هنرجویان «دارالفنون» خوشامد گفت و از حضور آنها در این کارگاه ابراز خرسندی کرد و سپس تریبون را در اختیار سعید عقیقی برای برگزاری کارگاه قرار داد.

عقیقی در آغاز سخنانش ، مباحث این کارگاه را به سه بخش مرحله تئوری پرداختن به ایده، راهکارهای عملی پرداختن به ایده و بخش پرسش و پاسخ تقسیم بندی کرد و درباره بخش اول این کارگاه به موضوع تفاوت میان عقل و هوش اشاره کرد و گفت: «عقل» نوعی از لنز است که فاصله کانونی مشخصی را برای ما فوکوس نشان می دهد و میدان دید را باز می کند و «هوش» برعکس آن میدان دید متوسطی را برای نویسنده به وجود می آورد که برخی چیزها فوکوس و برخی چیزها  ناواضح است.

وی تفاوت میان عقل و هوش را ایجاد مهارت هایی دانست که باعث می شود نویسنده پس زمینه را راحت تر ببیند و در این باره یادآور شد: معمولا ایده ها در پس زمینه ها پیدا می شوند و هوش به شما می گوید که ایده ای را انتخاب کن که به ذهن کسی نرسیده باشد که ما به آن اصطلاحا می گوییم دام هوش و پیشنهاد می کنم که در این دام نیفتید.

نویسنده کتاب «سینما آزار» در ادامه ایران را دارای یکی از پرایده ترین ممالک دنیا در زمینه فیلمنامه نویسی و ساخت فیلم ذکر کرد و درباره تفاوت عقل و هوش مثال دیگری بیان کرد و گفت: تفاوت میان عقل و هوش همان تفاوت میان سرعت و شتاب است که عقل دامنه حرکت را به شما نشان می دهد و هوش شما را مجاب می کند که همین ایده خوبی است.

وی به موضوع کلیشه در ایده های فیلمنامه نویسی اشاره کرد و گفت: در میان فیلم های کوتاه هزاران طرح درباره سقط جنین نوشته شده است که 80 درصد آنها را مردان نوشته اند و این خود موضوع قابل بحثی است اما جالب این است که همه آنها معتقدند که ایده فیلمنامه های آنها تازه است.

این فیلمنامه نویس به دو گرایش در فیلمنامه نویسی اشاره و اظهار کرد: ما دو گرایش اصلی داریم؛ عقل ترکیبی از تجربه خودمان به همراه آن چیزی است که یاد می گیریم که همان تکنیک است که ما را به سمتی راهبری می کند که ایده خودمان را داشته باشیم. هوش می گوید ببین چه چیزی مُد است و کدام سریعتر اجرا می شود.

وی افزود: یادگیری مهارت تفکر کار بسیار سختی است. اگر تصور کنید که شما ذاتا هنرمند هستید بنابراین ما هیچ چیزی برای آموختن مهارت تفکر به شما نداریم.

عقیقی درباره چگونگی تبدیل هوش به عقل بیان کرد: باید ببنیم که چطور می شود هوش را به عقل تبدیل کنیم. موانعی که باعث می شود این ایده در ذهن ما شکل نگیرد چیست؟ ایده ها معمولاً پراکنده هستند و راهکارهایی که به ذهن می آید عقلانی است.

این نویسنده با بیان این سوال که چطور راهکاری پیدا کنیم که بتوانیم ایده های بهتر را پیدا کنیم، بیان کرد: نسبتی میان راهکارهای تفکر هست که روانشناختی است. جدلی دائمی میان آنچه ما می اندیشیم و آن چه در طول زندگی به دست می آوریم، وجود دارد که اگر این نسبت را رعایت کنیم آرام آرام کلمات مناسب از درون آن بیرون می آید.

وی ادامه داد: در تمرین یونگی راهکاری وجود دارد که به شما کمک می کند مثلا نوشتن بدون فکر سی کلمه طی مدت یک دقیقه است که در این یک دقیقه معمولا ذهن شما از پراکندگی به سمت نظم کشیده می شود بنابراین 40 درصد کلمات بی ربط، 40 درصد کلماتی که می تواند مرتبط یا بی ربط باشند و 20 درصد کلمات مرتبط خواهد داشت که می تواند ساختار ارگانیک به شما بدهد. از میان این کلمات گروه آخر که مرتبط هستند معمولا 5 واژه کلیدی پیدا می کنید که شما را توضیح می دهد. البته برخی اذهان نسبت به این روش دافعه دارند و این روش برای آن ها جواب نمی دهد اما یکی از راهکارهای یافتن ایده همین تمرین است.

عقیقی درباره هوش توضیح داد: ما استعدادهای بسیاری داریم که بر اثر هوش به زمین می خورند چرا که هوش به آن فرد یک نوع خودشیفتگی می دهد که باعث می شود از مکالمه پرهیز کند. خودبزرگ بینی و خود کم بینی هر دو ما را به خودشیفتگی می رساند و قبل از آن که ایده ای به ذهن ما برسد باید با اینها نبرد کنیم و از این ها خارج شویم. خودشیفتگی جایی به ضعف و کوته بینی تبدیل می شود و دردسری را به وجود می آورد که در ابتدا خوشایند است اما دیگر نمی تواند ایده های خوب را تشخیص بدهد.

وی افزود: برخی ایده ها دستاوردهایی هستند برای برون فکنی که اگر از این مرحله عبور کنیم می توانیم اتفاق جالبی را رقم بزنیم. این که هشت ساعت انرژی بگذارید که ایده های خودتان را در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید بدون آن که مطالعه کنید نشانه ای از برون فکنی است و اگر بپرسید چرا به جای این کار به پرورش ایده خود نمی پردازید، خواهد گفت وقت ندارم.

عقیقی همچنین در تعریف ایده محرک بیان کرد: ایده محرک، ایده ای است که داستان را به راه می اندازد و زمانی که روی ایده محرک در ذهن خود توافق می کنید، نبرد شما آغاز می شود چراکه محدوده ای را مشخص می کنید که نمی توانید از آن خارج شوید.

وی افزود: برای برخی یافتن ایده محرک بهشت و برای برخی به مثابه جهنم است و در نویسندگی اصطلاحی داریم به نام جهنم ایده ها و آن زمانی است که ایده ای را دوست دارد و این ایده مدتی حالت نشئگی را برایش ایجاد می کند و بعد از نشئگی چند ساعتی، حالت خماری سراغش می آید و احساس می کند این آشغال چه بود که به آن فکر کردم.

وی تصریح کرد: پیشنهاد می کنم که وقتی ایده ای به ذهن شما می رسد ابتدا صبور باشید و اجازه بدهید که اشتباه کنید. به طوری که از میان 10 ایده یک ایده به دردبخور داشته باشید.

عقیقی در ادامه درباره موضوع ادراک توضیح داد: فهم دقیق یک موضوع را ادراک می گویند و خوب دیدن و خوب گوش کردن ویژگی اصلی یک فیلمنامه نویس است که باید هر چیزی را همان طور که هست ببینید نه آن طور که دلتان می خواهد.

نویسنده فیلمنامه «شب های روشن» ادامه داد: یکی از ویِژگی های خودشیفتگی این است که کلمه من در آن وجود دارد و این کلمه زیاد تکرار می شود در حالی که «من» در ایده حل شده است.

عقیقی مرحله ایده محرک تا رسیدن به پیش فرض را سخت ترین مرحله دانست و گفت: پیش فرض همان دو سطری است که معمولا همه فیلمنامه نویسان در عرض 5 دقیقه از آن عبور می کنند در حالی که ایده محرک به شما خطی را می دهد که باید در مسیر همان خط حرکت کنید یعنی یا در مسیر افکار و احساسات شخصیت فیلمنامه حرکت کنید که به آن حرکت لایه ای می گویند که از آن الگوی مدرن بیرون می آید یا در مسیر رخدادها و وقایع حرکت می کند که الگوهای کلاسیک از آن منتج می شود و به آن حرکت خطی می گویند.در مرحله ایده می تواند متوجه شوید که چه نوع الگویی را پیش می برید که اگر متوجه نفهمید بعدا هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.

در ادامه این کارگاه، عقیقی درباره چگونگی رسیدن به یک ایده محرک و پرورش آن سخن گفت.

وی از موضوع دزدی به عنوان یک ایده محرک یاد کرد که باید حداقل ده سوال را درباره آن پرسید، شامل چه کسی، کجا، چرا و ... که اگر شما بتوانید یک ایده یک سطری را دقیق دنبال کنید به چیزهای بسیار زیادی خواهید  رسید.

وی به ضرورت تبعیت از الگوهای فیلمنامه نویسی تاکید کرد و گفت: آن چه را که درک می کنیم باید به مرحله ای برسانیم که طبیعی به نظر برسد که به آن منطق می گوییم و چیزی که باعث می شود شخصیت داستان کاری را انجام می دهد، انگیزه اوست.

او از مثلث انگیزه، منطق و قرارداد به عنوان ملزومات ساختار یک فیلمنامه یاد کرد و ادامه داد: قرارداد برآیند انگیزه و منطق است و همان جهنم نفرت انگیزی است که اجازه نمی دهد نویسنده از آن خارج شود و هر چه ایده محرک را به پیش فرض نزدیک تر کنید، از داخل آن این سه ضلع مثلث بیرون می آید.

وی به موضوع باورپذیری در سینما هم اشاره و تصریح کرد: ارسطو می گوید آن چه باورناپذیر است ولی منطقی است عقبتر از چیزی است که غیرمنطقی ولی باورپذیر است و بنابراین در سینما اصل باورپذیری برای مخاطب بسیار حائز اهمیت تر از منطق آن است.

وی در ادامه از هنرجویان خواست تا ایده های خود را مثال بزنند تا تبدیل به یک پیش فرض شود که موضوع تصادف عمدی یک فرد برای کسب درآمد از سوی یک هنرجو مطرح شد و عقیقی درباره آن گفت: این شخصیت مرد است یا زن؟ چند بار این کار را تکرار می کند؟ و این کار تا چه زمانی در فیلمنامه به تصویر کشیده می شود؟

عقیقی به اهمیت ایده محرک در این مثال اشاره کرد و گفت: اگر تصادف عمدی هر روز تکرار شود، ایده محرک نیست ولی اگر یک روز اتفاق دیگری رخ دهد، آن زمان ایده محرک شکل می گیرد. ایده محرک نوعی رخداد منحصر به فرد است که جهت داستان را تغییر می دهد و بنابراین باید برای رساندن این ایده به یک موقعیت شرایطی را پیش آوریم که غیرمنطقی به لحاظ طبیعت انسانی باشد، مثلا یک روز با فرد دیگری برای این منظور تبانی کند وبرای ایجاد موقعیت از یک نفر دیگر استفاده کند. که در این مسیر ما ایده را از یک ایده تکرار شونده به یک ایده منحصر به فرد تبدیل کرده ایم.

ادامه این کارگاه به پرسش و پاسخ هنرجویان اختصاص یافت.

آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره Info@Fajriff.com است.

سی‌و‌هفتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر از ۱۸ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۹ (۲۹ فروردین تا ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) به دبیری رضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.