سینمای نو > سرویس سینما

11 روز 11 فیلم

روز پنجم - تشکیک،واقعیت،حقیقت

(به بهانه نمایش فیلم مغزهای کوچک زنگ زده)

پژمان لشكری‌پور

در یادداشت های قبل مقدمه و اشاره ای کوتاه به موضوع مهم واقع گرایی و تمایل و وابستگی نسبت به آن در سینمای ایران به دليل فقدان و نبود عنصر تخیل به دلایل نرم افزاری و به خصوص سخت افزاری گردید اما آنچه در مطالعه موردی و البته قابل تعمیم سینمای اجتماعی ایران در یکی دوسال اخیر که به مدد توسعه بی محابا و شگفت انگیز فضای مجازی در اطلاع رسانی معضلات و مسائل حاد روزمره شکل و شمایلی خاص به خود گرفته است باید مورد تأمل واقع شود حد و مرز مختصات سینما و قواعد آن در برخورد با سوژه ها و موضوعاتی است که دستمایه فیلمسازان قرار می گیرد، از آنجایی که سینمای ایران تاثیر عجیب و شاید منحصر به فردی از موفقیت های فیلم ها چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ موفقیت های پرستیژی به خود می گیرد و معمولاً در هرسال شاهد موجی از فیلم های جدید الهام گرفته و چه بسا متاسفانه کپی شده از فیلم های موفق ادوار گذشته بودیم پس بنابراین حوزه سینمای اجتماعی که از حیث کمیت بیشترین سهم را در سبد تولیدات سینمای ایران دارد، آیینه تمام نمای موضوعات روز جامعه با چاشنی ساختاری آثار موفق ماضی دارند، اینکه جشنواره سی و ششم از پیله سترون موضوعات خودساخته و خنثی در آمده و به سمت مواجهه با مسایل روز و تازه مبتلا به کشور رفته یکی از امتیازات جشنواره امسال است اما مطلبی که حائز اهمیت است نتایج و خروجی های این مواجهه در پروسه پیچیده جدال فیلمساز با موضوع و ابزارهای در اختیارش و مراحل تکوین و خلق یک فیلم سینمایی با معیارهای زیبایی شناسانه هنری و نکته فوق العاده مهم مخاطب شناسی و مخاطب سازی است، بدیهی است اولین گام در این فرایند تشکیک در وضع موجود و هنجارها، عرف، قوانین و سنت های شناخته شده جامعه است بدون این تشکیک و دریدن حجاب شبه واقع نمای آرامش ظاهری سایه افکنده بر جامعه و بیرون آوردن خرقه روز مرگی، فیلمساز نمی تواند تماشاگران خود را با قهرمانان داستانش و به خصوص جنگ با جبر واقعیت توسط آنها همراه و همسو کند، نگارنده به شدت موافق نامحدود بودن داستان ها و کاویدن نقاط کمتر دیده شده جامعه و آدم های حاشیه ای و به اصطلاح زیر پونز نقشه های جغرافی در فیلم ها هستم اما نوع روابط، کارکردهای بصری و اگزوتیسم افراطی، سقوط مطلق شأن انسانی و لگد مال شدن همه چیز شبیه آنچه در فیلم" مغزهای کوچک زنگ زده " دیدیم که با مؤلفه های پرشمار یاد آور فیلم موفق ابد و یک روز است. اگر چه انتخاب سوژه و موقعیت و جغرافیای فیلم حق کارگردان است اما وقتی به عنوان یک فیلم کامل شده روی پرده رفت، اقبال تماشاگران و نقد و نظر منتقدین هم می بایست با تحمل فیلمساز همسو گردد، من با نظر دوست خوبم هومن سیدی که معتقد است می بایست به سراغ معضلات رفت، کاملاً هم آوا و هم نظرم اما نمایش فیلتر نشده و طراحی منظوم  و خوش ساخت از جشنواره فلاکت ها همان قدر پس زننده است که اگر فیلمی نمایشگر صبح تا شام یک خانواده فوق مذهبی و یا به تعبیر عوامانه سوپر مذهبی با ساختار خوب سینمایی و بازی های درخشان از انجام شعائر و حرکت در مسیر نظام جمهوری اسلامی این خانواده حول یک محور روایی منطقی و سینمایی باشد پس زننده است و قطعاً مورد عتاب منتقدان و حتی فیلمسازان کار بلد و باسوادی همچون هومن سيدي عزیز قرار می گیرد...در حالی که از این خانواده ها نیز در جامعه موجود است و نمی توان فیلمساز این فیلم فرضی را به عدم واقعگرایی و انتخاب این سوژه متهم کرد ،پس ایجاد تشکیک، نمایش واقعیت و تلاش برای دست یابی به یک حقیقت و رستگاری حتی اگر در چنبره جبر موقعیت ها به فرجام نرسد، عواملی هستند که در یک نگاه آثار ممتازی که فیلم های دیگر از آنها الهام می گیرند چه بسا دراین مسیر حرکت کرده اند....