سینمای نو > سرویس سینما

11 روز 11 فیلم

 روز ششم ، *** زندگی زیباست اما شهادت از آن زیبا تر است

(به بهانه نمايش فيلم تنگه ابوقريب)

پژمان لشكری‌پور

جنگ پدیده ای است که انسان ها را در چنان شرایط خاص و بغرنج و پیچیده ای محصور می کند که مجال خودشناسی از ظرفیت ها، نقاط ضعف و قوت و آنچه را که شاید هیچگاه نتوانسته از میان حجاب های خودساخته و یا دربند قوانین و هنجارهای اطرافش است را نشان دهد، کاملا

به منصه ظهور برساند.از همین روست که سینما که به هر حال مهمترین محور موضوعیتش انسان و روابط انسانی است جدای از پیامدهای تاریخی،اجتماعی،اقتصادی جنگ ها از بدو پیدایش پیوندی تمام ناشدنی با مقوله جنگ چه جنگ های موازی با حیات صد و اندی ساله اش و چه جنگ های قبل تر و قرون گذشته و حتی تا عهد عتیق داشته است.

سینمای جنگ یا دفاع مقدس نیز در سینمای نوین ایران (سینمای پس از انقلاب) به گمان بسیاری از صاحبنظران بومی ترین و اصیل ترین گونه سینمای ایران است.و طبعا این سینما در شرایطی که امروز سی سال از پایان جنگ تحمیلی و قریب به چهل سال از شروع آن می گذرد ،هنوز ظرفیت بالایی برای پرداختن به وجوه لایتناهی جنگ هشت ساله ما دارد.

همواره با این ادبیات و جملات شاید کلیشه ای در مورد جنگ مواجه بوده ایم که: جنگ و دفاع مقدس اقیانوس تمام ناشدنی است یا دفاع مقدس محملی برای ایثار و فداکاری مردان بی ادعا بوده است و این جملات را به طور کلی و به صورت عام و با یک جغرافیای کلی به وسعت دفاع مقدس شنیده ایم.

فیلم " تنگه ابو قریب " ساخته بهرام توکلی فیلمسازی که بیش از یک دهه است وارد فضای سینمای حرفه ای کشور شده و با فیلم های قبلی اش خود را به عنوان کارگردانی خوش ذوق ،توانا و البته در حوزه مخاطب شناسی با رویکردی بیشتر متمایل به طبقات تحصیل کرده و مخاطبان خاص پسند معرفی كرده بود در آخرین فیلمش یعنی " تنگه ابو قریب" به فرازی مکتوم از روزهای واپسین جنگ در ارتباط با گردان عمار در حفاظتی جانانه و نبردی تن به تن در منطقه ای که نام فیلم هم به نام این تنگه است پرداخته و انصافاً بر خلاف برخی انتظارها خیلی صادقانه با تسلط و توجهی ویژه به جزئیات و صحنه پردازی عالی و تکمیل حس صحنه ها با یکدستی جلوه های ویژه میدانی و بصری موفق به خلق ماندگار صحنه هایی از جنگ تحمیلی شده است که شاید در تصویر ذهنی برآمده از خواندن رمان های جنگی و خاطرات رزمندگان و سخنرانی برخی از فرماندهان ،پیش از این شنیده بودیم ... شاید اگر بخواهیم درقالب شاخص ها و ادبیات مشهور نقدهای سینمایی" تنگه ابو قریب" را نقد کنیم می بایست به جغرافیای درام،اطلاعات لازم برای پیشبرد داستان از فضا و شخصیت پردازی بپردازیم و بر این سؤالات هم توقف و تمرکز کنیم اما به نظر نگارنده مؤلفه اصلی و شاخص فیلم جدید بهرام توکلی تصویرسازی از خاطرات عام مردم و بازسازی هنرمندانه قطعات مستند مشهور جنگ تحمیلی است که بارها در مناسبت هایی همچون هفته دفاع مقدس ،سالروز فتح خرمشهر، هفته بسیج و یادمان های شهدا از شبکه های مختلف سیما به دفعات دیده شده و بخشی از تصویر عمومی ذهنیت جامعه شده است ، رفاقت و صمیمیت افرادی از گردان عمار در دفاع از تنگه استراتژیک ابوقریب بهانه ای است برای نزدیک شدن به روح پرفتوت و جوانمرد و خالص رزمندگانی که خود خواسته و در حالی که می بایست پس از سال ها جنگ به خانه برگردند اما برای دفاع از آرمان و آیینی می روند که گویا به منشوری نانوشته بدون هیچ شک و شبهه ای التزام عملی دارند، صحنه های ابتدایی آماده شدن نیروهای گردان در دوکوهه ،صحنه آرایی در حین مسیر وجنگ نابرابر نفر در برابر تانک با تمامی جزئیات و فارغ از هرگونه آلایش خاص روشنفکرنمایی در بیان تاریخی ،امتیاز مهم فیلم توکلی در راستای القای حس آرمانگرایی، شهامت و احترام به شهدای این سرزمین است که در نگاه مبهوت ،دردمند اما مصمم نوجوان به امانت سپرده شده در نزد مردان مرد گردان عمار حک شده و بریاد می ماند.

تنگه ابوقریب به قول شهید آوینی روایت بعثت دوباره انسان است،سفری است به قلمرو انس ،بدانجا که به سجاده نماز ،آتش گسترانده اند.

*** پی نوشت : قسمتی از گفتار متن مجموعه شهری در آسمان از مستندهای روایت فتح ، نوشته شهید سید مرتضی آوینی