سینمای نو > سرویس سینما

روزنگار‌های سی و ششمین جشنواره فیلم فجر :

روز ششم: از خون جوانان وطن لاله دمیده

مونا انوری‌زاده

روز ششم از راه رسید ؛ این یعنی دو سوم از عمر جشنواره سی و ششم گذشت. جشنواره ای كه تا روز ششم نه تنها شگفتی ساز نشده كه بسیار پایین تر از حد انتظار است. خروجی فیلم های حاضر در جشنواره نوید سال خوبی برای گیشه سینمای ایران در سال ٩٧ را نمی دهد مگر اینكه فیلم های غایب و پشت در مانده و فیلم های ساخته نشده به مدد بیایند. با این حال جشنواره سی و ششم جشنواره مباركی است؛ تنوع در ژانر و تنوع در مضمون و به تبع آن تنوع در جغرافیای فیلم ها به شدت امیدواركننده است. اینكه سینمای ایران از قفس فیلم های آپارتمانی در شهر تهران خارج شود بی شك برای هر مخاطب و علاقه مند به سینما لذت بخش و خوشحال كننده است. آغاز این رویه میمون می تواند مسیر را برای فیلم های آتی هموار سازد و یكی از حفره های سینما برای جلب مخاطب را پر كند و طیف گسترده تری از مخاطبان را به انگیزه كشف مضامین و جغرافیایی متفاوت یا همذات پنداری با مضامین و جغرافیایی مشابه به سالن های سینما بكشاند.

روز ششم جشنواره سی و ششم با "سرو زیر آب" محمدعلی باشه آهنگر از راه رسید. فیلمی كه حدود ٥ سال از زمانی كه زمزمه های تولید آن شنیده شد می گذرد و در تمام این سال ها به سبب كارنامه قبلی كارگردان كنجكاوی و اشتیاق برای تماشای هر چه زودتر این فیلم میان اهالی سینما و رسانه و به خصوص علاقه مندان به سینمای جنگ دیده می شد اما روند تولید كار به شدت طولانی شد تا در نهایت در جشنواره سی و ششم به مرحله نمایش رسید.

"سرو زیر آب" نمایانگر دریای بیكران سوژه های مغفول مانده و دست نخورده هشت سال دفاع مقدس است. فیلمی كه در عین به تصویر كشیدن داستانی تلخ و دردناك و چه بسا خشن می كوشد لطیف و شاعرانه و دوست داشتنی باشد.

فیلم البته از ریتم نامتوازن در روایت داستان رنج می برد و گاهی بی دلیل گره داستان را بازطرح می كند كه جز كند كردن ریتم فیلم ثمری ندارد و لازم به نظر نمی رسد. مقدمه فیلم كمی طولانی به نظر می رسد و سكوت قصه درباره شناسنامه شخصیت ها كه صرفاً به چند اشاره درباره سرنوشت خانواده برادران كرامت بسنده می كند به سست نمودن ارتباط عاطفی فیلم با مخاطب می انجامد. با اینحال باشه آهنگر در تصویر كردن گوشه ای بكر از ناگفته های جنگ تحمیلی با كارگردانی یكدست و متوازن و البته به مدد تصاویر هنرمندانه علیرضا زرین دست موفق عمل كرده است و در نهایت با یك پایان بندی نمادین كه البته بیش از اینكه قانع كننده باشد حس برانگیز است و حس و حال خوشایندی از تماشای اثرش در مخاطب خود ایجاد می كند. "سرو زیر آب" شریف و خوش ساخت و صادقانه ادای احترامی نسبت به تمام ملت بزرگ ایران از هر قومیت و مذهبی است.

سانس دوم جشنواره سی و ششم در پردیس ملت به نمایش "تنگه ابوقریب" ساخته بهرام توكلی اختصاص داشت. فیلمی كه پس از تماشا تشویق های ممتد تماشاگران را به همراه داشت. فیلمی كه بالأخره شگفتی ساز جشنواره شد. راوی یكی از مهمترین اما گمنام ترین قطعه های پازل جنگ تحمیلی. "تنگه ابوقریب" تصویرگر دلاورمردی و رشادت مردان این سرزمین است كه اگر نبود چه بسا عراق در واپسین روزهای جنگ تكه ای از خاك عزیز كشورمان را جدا كرده بود. اگرچه غفلت از نمایش و پرداختن به گردان عمار قهرمانان "تنگه ابوقریب" در طول سه دهه گذشته در سینمای جنگ نشان از همان بی توجهی فیلمسازان به دریای بیكران موضوعات و سوژه های دفاع مقدس دارد اما بخت یاری كرده و در نهایت كارگردانی به تصویرگری این سوژه پرداخته كه پیش تر در فیلم های جمع و جور شهری اش پتانسیل و هنر كارگردانی خود را ثابت كرده اما با "تنگه ابوقریب" می درخشد و در نقطه اوج كارنامه كاری اش می ایستد.

فیلم با نمایش تصویری ملموس و واقعی، بدون شعارهای پس زننده، بدون قهرمان سازی های كاذب غیرواقعی رمبوگونه، بدون خواركردن تصویر دشمن بعثی، رزمنده هایی واقعی از جنس زمینی از جنس پدران و برادران خودمان مخاطب را به دل "تنگه ابوقریب" می كشاند و او را در میان مهلكه ای از آتش و خون با خود همراه می سازد.

در فیلم بهرام توكلی از رزمنده های اتوكشیده تر و تمیز با موهای شانه زده خبری نیست، همینطور از حاجی حاجی گفتن های الكی، از تصویر نماز جماعت كلیشه ای ...  جزئیات به غایت واقعی و باورپذیر و ملموسند. جواد عزتی و امیر جدیدی متفاوت ترین و شاید از بهترین نقش های كارنامه كاری خود را ایفا كرده اند و با كارگردانی ماهرانه بهرام توكلی، همه عناصر دیگر از فیلمبرداری، گریم، صدا، جلوه های ویژه میدانی و بصری و ... هم در بهترین جایگاه خود در تولید یك فیلم حرفه ای ایستاده اند و بی كم و كاست و كم نقص عمل می كنند.

فیلم البته با ایجاد یك دیوار شیشه ای میان تماشاگر و شخصیت های فیلم بار حسی و عاطفی مخاطب را كم می كند و شاید عمداً و آگاهانه با سكوت درباره شخصیت ها اجازه نزدیك شدن به كاراكترها را نمی دهد و آن ها را با فاصله از مخاطب نگاه می دارد كه اگر این مرز نبود چه بسا تأثیر حسی فیلم دو چندان می شد و با این كه در طول فیلم بارها صدای هق هق تماشاگران شنیده می شد با نزدیك شدن هر چه بیشتر تماشاگر به شخصیت ها می توانست مخاطب را در این دنیا غرق كند.

با این حال "تنگه ابوقریب" نجات سربازان رایان وطنی است همان كه سال هاست فیلمسازان مختلف با صرف بودجه های هنگفت وعده تولیدش را دادند و هرگز محقق نشد اما بهرام توكلی بالأخره این وعده را عملی كرد و سینمای ایران را سربلند از تولید اثری به این درجه حرفه ای و خوش ساخت و تكنیكی نمود. با پایان نمایش "تنگه ابوقریب" با نگاه نافذ آن پسر نوجوان ناگهان مرد شده یك جمله مدام به ذهن متبادر می شد: از خون جوانان وطن لاله دمیده

آخرین سانس روز ششم جشنواره در پردیس ملت به نمایش فیلم "اتاق تاریك" روح الله حجازی اختصاص داشت. فیلم با یك دغدغه خوب و مهم و به روز اما با شخصیت پردازی های گنگ و متناقض، تعلیق های نابجا و گره گشایی های بدموقع عملاً یك كپی از دست رفته از فیلم های فرهادی است. "اتاق تاریك" با تعریف قصه ای كه به اندازه یك فیلم سینمایی كشش ندارد،با اجرایی كه هیچ چنگی به دل نمی زند. با جلوه های ویژه بصری تصنعی یك افت شدید جایگاه در كارنامه كاری روح الله حجازی محسوب می شود.  تنها ساعد سهیلی است كه موفق شده نقشی متفاوت در پرونده بازی هایش ثبت كند و البته كودك فیلم كه در لحظات زیادی با شیرین زبانی و با گریه هایش بار كاستی های فیلم را به دوش می كشید. نمایش "اتاق تاریك" در جشنواره بار دیگر تمام نگاه ها را متوجه هیئت انتخاب نمود و این پرسش را برانگیخت كه آیا در میان آثار بیرون مانده از جشنواره فیلم بهتری از این فیلم وجود نداشت؟!

و روز ششم جشنواره با این پرسش به پایان رسید.