سینمای نو > سرویس موسیقی       

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی " سینمای نو " و به نقل از روابط عمومی انجمن موسیقی ایران ، انجمن موسیقی ایران با همکاری فرهنگستان هنر ، روز چهارشنبه نهم خرداد ویژه برنامه  مناجات خوانی با عنوان«سِحر سَحر» را با حضور تعدادی از استادان و هنرمندان پیشکسوت موسیقی نواحی ایران برگزار کرد. در این برنامه عاشیق احد ملکی از منطقه آذربایجان، محمدرضا اسحاقی از منطقه مازندران، کرم میرزا زبردست از منطقه بوشهر و حمید الله سید زاده از منطقه سراوان به اجرای برنامه پرداختند   .

در ابتدای برنامه هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی گفت: امروز شاهد اجرای هنرمندی از بوشهرهستیم که بعد از 16 سال دوری از صحنه در این برنامه اجرا خواهد داشت همچنین ما امروز علاوه بر میزبانی این هنرمند ارزشمند از جوانان هنرمندی هم دعوت کردیم که تصمیم دارند موسیقی منطقه سراوان از جمله ذکرهای صاحبی را برای شما اجرا کنند . این قطعات به نوعی برای اولین بار است که در تهران اجرا می شوند.

او ادامه داد : تاریخچه مناجات در ایران مربوط به سالیان قبل از پیش از ظهور زرتشت و اسلام است و طبق آمار به دست آمده از نقوش و نگاره ها ، اولین مناجات ها در یسناها دین زرتشت بوده است. در نگاه زرتشت، نفس بشری مانند صحنه جهان، نبردگاه ارواح پاک با ارواح پلید است. به این ترتیب هر فرد در قالب سربازی قرار می گیرد که خواه ناخواه در صف خدا یا شیطان می جنگد و چون رسیدن به پندار نیک به تکیه گاهی قدرتمند نیاز داشت، در فوق طبیعت آن را می جستند.

این پژوهشگر موسیقی اضافه کرد: جنبه اخلاقی، دینی و الهی زرتشت، شگفت انگیز جلوه می کند و شرافت نهفته در آن، انسان را به ارتباط باخالقش وادار می کند و با اندیشه پاک به او می فهماند که با کمال آزادی در راه روشن حقیقت گام بر می دارد. پس به گفتگو نشستن با معبود و رازدل با او گفتن، از راه های نزدیک انسان با خداوند شد و چون فرهنگی ریشه دار و به شکلی ژرف در بین ایرانیان گسترش یافت و مناجات از دستورات لازم الاجرای درباریان و مردم شد. به هر ترتیب از داستان روی کار آمدن خسرو پرویز، بر اساس سند پژوهشی شاهنامه که فردوسی به ما می دهد، رسم مناجات سحرگاهی در ایران و بین شاهان ایرانی مرسوم بوده و باید اجرا می کرده اند. در این داستان، آنگاه که نجبای درباری که خود از مغان زرتشتی محسوب می شدند، هرمز را  نابینا کرده  تا پسرش خسرو پرویز را به جای او بنشانند. خسرو پرویز نادم از کارنجبا به دیدار او می روند و به هرمز می گوید اگر خواسته ای داری بیان کن تا انجامش دهم. هرمز سه خواسته بیان می کند که نخستین آنها قطع نکردن آوازهای سحری است و این که خسروپرویز آن را بخواند.

سپس از از محمدرضا اسحاقی از مازندران برای اجرای برنامه دعوت به عمل آورد.

جاوید بعد از اولین اجرای صحنه ای ضمن پرداختن به هنر بسم الله خوانی گفت: اگر بخواهیم مروری بر این بخش داشته باشیم باید بگویم متاسفانه تعداد کمی از جمله محمدرضا اسحاقی در این رشته باقی مانده و در طی این 70 سال آن طور که باید به این  هنر توجه و پرداخته نشده است .تاسف اصلی آنجاست که این هنر از دل مناجات خوانی بیرون آمده که امروز به طور کامل در حال فراموشی است.

این کارشناس موسیقی در بخش دیگری از صحبت هایش به نقش مهم مناجات خوانی اشاره کرد و گفت: با اینکه این هنر بسیار جدی و قابل تامل است اما ما کمتر به آن توجه داریم و از آن غافل شده ایم، باید اذعان کنم که این هنر تاریخچه طولانی داشته و ایرانیان کهن نیز از آن بهره زیادی در طول زمان برده اند گرچه این هنر  در طول تاریخ با تحولات و تغییرات فراوانی رو به رو شده است.

بخش دوم اجرای صحنه ای با کرم میرزا زبردست از بوشهر همراه شد.این هنرمند یکی از شروه خوانان برجسته جنوب ایران و جزو مداحان بنام بوشهر نیز به حساب می آید.

در ادامه برنامه جاوید ضمن تقدیر فراوان از استاد زبردست بیان کرد:  مناجات، چه در ادب و چه در موسیقی سبک به شمار نمی آید، بلکه موضوعی گونه ای با کارکردهای گوناگون شناختی، عقیدتی و اجتماعی است که همواره از  هنرها به ویژه موسیقی بهره مند شده است. در ادب مناجات دردسته ادب آموزشی قرار می گیرد که گونه ای ارشاد و تبلیغ غیر مستقیم مفاهیم اخلاقی، دینی و مذهبی در آن نهفته است و چون چارچوب اصلی خوانندگان مردمی، ادب آموزشی بوده و هست، بنابراین مناجات خوانی از وظایف آنها به شمار می آید. بخش پراهمیت از بهره های مناجات سرایی و مناجات خوانی، شناساندن ذات احدیت برای دیگران است، یعنی گونه  ای بیان برداشت اندیشه خود از خدا برای شنوندگان، به همین دلیل کار نیایشگر یا سحوری خوان، یا مناجات خوان برای ارائه مفاهیم دشوار می شود، زیرا بیان ساده و راحت مخاطب را به سویی می کشاند تا با بیان بی پرده دردها و رنج های درونی اش به ارامش روانی دست یابد، به این سبب مناجات خوانی را در ردیف موسیقی  درمانی نیز به شمار آورد. چنان که نیاکان ما به این حقیقت دست یافته و در سِحر مناجات سرایی باب توبه را باز کرده بودند.

او همچنین گفت: مناجات راهی بر ای بیان نیازهای مادی و معنوی با درونی به شکل آزاد، راحت و صریح و بی پرده و نائب با خالق برای ارتباط خود با خالق پدید آورده که شامل چهار وجه است، خود با خویشتن،با خداوند، با جهان هستی و خود با هم  نوع بود اما گاهی به وجهی دیگر در این ارتباط نیز بر می خوریم که من آن را وجه سیاسی نامیده ام چرا که مناجات را در حجاب پند و حکمت قرار  داده و اندیشه خود و دریافت هایش را ازاین راه به جامعه انتقال می دهد. شاخص ترین گونه این مناجات ها برای امام سجاد (ع) است که بهترین درس سیاسی است و ستیز اجتماعی را باکوبنده ترین کلمات در چارچوب مناجات و دعا به گوش مردم می رساند.

بخش سوم اجراها با احد ملکی از آذربایجان همراه بود.این هنرمند مناجات خوانی منطقه خود را با زبان آذری به زیبایی هرچه تمام تر اجرا کرد.

سپس جاوید به ادامه صحبت های خود پرداخت و گفت: در مناجات تعصبات قومی و نژادی  منطقه ای در ارائه کنار گذاشته می شود و آنچه مدنظر است خدا ، ایمان و یقین افراد و مخاطب است که هدف آن وحدت اندیشه ایجادی از سوی اجرا کننده قرار می گرفته است. همین قدرت موجب گردید تا نگاه ژرف تری از سوی نیاکان پدید آمده که نباید ساده انگارانه از کنار آن گذر کنیم چرا که هنر مناجات خوانی پس از مغول با ادوات موسیقی اجرا می شده است.

وی افزود: با این کار در حقیقت هنرمندان موسیقی  بومی که به عنوان یک رسانه عمومی در زمان خود به اشاعه فرهنگ می پرداختند، به خداجویی و تشویق مردم به ارتباط گرفتن با خداوند حتی در شادترین «آنات خصوصی»هم پرداختند چون آنان با آموزش هایی که می دیدند به این حقیقت دست پیدا می کردند که عاشقانه ترین راه ارتباط با خداوند زبان نیایش است و این خداوند است که زخمه های محبت خود را بر تارهای دل وجان آنها می زند. به هر صورت هدف از ایجاد و گسترش مناجات خوانی و مناجات سرایی ضرورت فرهنگ سازی و انتقال سجایای یک قوم وملت به نسل های بعد بوده و  مناجات خوان باید ارتباط دقیق و درستی با مطلبی که از سوی او ادا می شود برقرار کند.

این مدرس دانشگاه در بخش پایانی صحبت هایش هم گفت : در پایان این مهم را باید بگویم که از هنر مناجات خوانی ضرورت پدیدآمدن هنرهای بسم الله خوانی و صلوات خوانی هم پدید آمد که هرکدام دارای ویژگی های خود هستند که جای پردازش در وقتی دیگر دارد. افزون بر آن در هنرمناجات سرایی به لحاظ جمال شناسی متون اگر نیاز به ورود باش  به بیکران تفاسیری از توسل،مدد،عشق، سوگ، سور، خبر،اوقات خاص یا حتی اعیاد ملی نیز بر می خوریم که هرکدام جای پژوهش و بررسی و نگاهی نو دارد .

اجرای حمیدا... سیدزاده از سراوان به همراهی حسینی نژاد حسن ختام این برنامه بود.